Oyun mekanikleri, oyun dünyası ile ilgili hemen herkesin sıkça duyduğu bir terimdir. Bir oyunun kalitesine doğrudan etki eden oyun mekanikleri oldukça önemlidir. Başarılı oyun yapmanın sırlarından bir tanesi doğru oyun mekaniklerini seçmek ve bunları iyi işlemektir. Oyuncu tarafında ise güçlü mekanikleri olan oyunları oynamak genelde daha eğlenceli ve ilgi çekicidir. Peki nedir bu oyun mekaniği?
Oyun mekaniği nedir?
Oyun mekaniği, oyun ile oyuncu arasındaki etkileşimi sağlayan faktörlerin bütünüdür. Bir oyun mekaniği olmadan oyuncu, oyun içerisindeki durumlara müdahale edemez. Bir oyun mekaniği içerisinde yer aldığı oyuna göre birçok farklı formda olabilir. Bir yarış oyunundaki mekanikler dövüş oyunundan farklı olacaktır. Aynı zamanda bir rol yapma oyununun mekanikleri de bir hyper-casual oyundan çok farklıdır.
Tüm video oyunları mutlaka mekanik içerirler. Fakat her oyunun türüne ve yapısına göre bu mekaniklere verdiği önem değişiklik gösterecektir. Örneğin, What Remains of Edith Finch isimli oyunda dövüş mekanikleri yoktur ve önemli de değildir. Bu oyundaki amacımız Finch ailesinin hikayesini öğrenmektir ve oyun hikaye odaklıdır. Diğer yandan Mortal Kombat oyunundan dövüş mekaniklerini çıkarırsanız geriye hiçbir şey kalmaz.
Başlıca oyunlardan bağımsız olarak daha genel düşünürsek, her oyun türü için öne çıkan farklı mekanikler vardır. Rol yapma oyunlarının önemli mekanikleri arasında “diyaloglar” da bulunur. Fakat bir FPS oyunu için daha öne çıkan şey silah ve çatışma mekanikleri olacaktır. Oyun mekaniği konusuna oyuncuyu oyuna dahil etmeye yarayan her faktörü ekleyebiliriz. Elbette ki bu mekanikler tamamı ile kuralsız ve gelişigüzel değildir.
Oyun mekaniği ve oyun dinamiğinin farkı
Oyun mekaniği ve oyun dinamiği terimleri birbirinden farklı şeylerdir. Oyun mekaniği daha teknik bir konudur. Oyun dinamiği ise oyun tasarımının bir alt başlığıdır. Bunu FPS oyunu üzerinden bir örnekle açıklamaya çalışalım.
Bir FPS oyununda karakterinizin silahı ateş edecek, bu ateşleme bir geri tepmeye sebep olacak ve kurşunlar bir düşmana isabet ederse hasar verecektir. Bu bir oyun mekaniği örneğidir. Oyun dinamiği ise biraz daha tasarımsal bir konudur. FPS oyununda girdiğiniz çatışmanın size hissettirdikleri, silah ve düşman tepkilerinin gerçekçi olup olmadığı veya sürekli aynı mekaniği kullanarak oyunda ilerlediğiniz halde oyunun farklı bir şey yapıyormuşsunuz hissi vermesi ise oyun dinamiğidir.
İki farklı FPS oyununda kullanılan silah ve çatışma mekanikleri aynı olsa da oyun dinamikleri farklı olabilir. Biri çok sevilen bir oyunken diğeri oynanmıyor da olabilir. Bu sebeple oyun mekaniklerinin “teknik oyun kuralları” olduğunu söyleyebiliriz. Oyun dinamiği ise oynanış ile ilgili daha tasarımsal bir unsurdur.
Oyun mekaniği türleri
Oyun mekaniklerinin birçok türü ve alt türü bulunur. 300’den fazla oyun mekaniğinin listelendiğini çeşitli kaynaklarda görebilirsiniz. Fakat bu farklı mekanikler genelde tek bir ana mekanikten doğar ve sonradan çeşitlenirler. Bu ana oyun mekanikleri “core mekanik” denilen unsuru oluştururlar ve bir oyun genelde bu core (çekirdek) üzerine inşa edilir. Bu çekirdeğe yapılacak olan ekleme ve çıkarmalar geliştiricilerin tercihlerine bağlıdır. Oyun mekaniği örneklerine geçmeden önce bazı kavramlara değinelim.
Core (çekirdek) oyun mekaniği nedir?
Core mekanikler, oyunun üzerine kurulu olduğu ana sistemlerdir. Core mekanikler oyunda tekrar tekrar kullanılır. Bu tür mekanikler oyunun var olması için gereklidirler. Aksi takdirde bir oyundan söz etmek mümkün olmayacaktır.
Core oyun mekaniği sadece tek bir mekanik içerebilir. Bir örnek vermek gerekirse, koşu oyunlarındaki core mekanik “koşu”dur. Koşma mekaniğini oyundan çıkaracak olursanız geriye bir şey kalmaz. Core mekanikler genelde basit ama çok güçlüdür.
İkincil (secondary) oyun mekaniği nedir?
İkincil (secondary) oyun mekanikleri oyunlara ek oynanış seçenekleri ve eğlence unsuru katmak için kullanılan mekaniklerdir. Koşu oyunu örneğinden gidersek, oyuna daha hızlı koşmanızı sağlayan ayakkabılar ekleyebilir ve bu sayede çeşitlilik kazandırabilirsiniz. Aslında yapılan şey oldukça basit bir işlemdir. Sadece belli koşullar sağlandığında karakterin hızını artıran bir mekaniği oyuna eklemiş olursunuz.
Bu tür mekanikler oyunların olmazsa olmazı değildirler. Eklenebilir, çıkarılabilir ve düzenlenebilirler. Bugün karşılaştığımız hemen her video oyununda bu tür mekanikler bulunur ve oyun dinamiğine katkı sağlamak için kullanılırlar.
Temel oyun mekanikleri
Oyun mekaniklerinin birçoğunun özel bir adı olmayabilir. Hatta bazı oyun mekanikleri kullanıldıkları oyun türü ile aynı şekilde isimlendirilmiştir.
İşte temel ve popüler oyun mekanikleri:
- Turns : Sıra tabanlı oyun sistemleri. Oyuncuların belirli bir sıra ile oyun ile etkileşim gösterdiği mekaniktir. Birçok oyunda kullanılmıştır.
- Action Points: Oyuncuların etkileşime girmek için bir tür puan harcadığı mekaniktir. Puanlar bittiğinde oyuncu hamle yapma hakkını kaybeder. Basit kullanımının yanı sıra, Action point sistemi çeşitlendirilerek oyuncunun fark bile etmeyeceği şekillerde kullanılabilir. Örneğin, bazı oyunlarda yetenek kullanmanızı sağlayan MANA bu sisteme dayanır.
- Auction or Bidding: En basit hali ile açık artırma sistemidir. Bazı oyunlarda ana mekanik olarak kullanıldığı gibi, birçok oyunda da ikincil mekanik olarak görmek mümkündür.
- Cards: Bugün birçok kart oyunu bulunuyor. Adından anlaşılacağı üzere kartları kullanarak oyun ile etkileşime geçtiğimiz temel mekaniktir. Diğer birçok oyunda sıklıkla diğer mekanikler ile birlikte kullanılır.
- Capture/Eliminate: Görev tabanlı oyunlarda en sık kullanılan mekaniktir. Strateji oyunlarında bölge ele geçirmek olarak karşımıza çıkarken, FPS oyunlarında farklı formda karşımıza çıkabilir.
- Dice: En temel oyun mekaniklerinden biridir. Oyun esnasında şans faktörünü belirlemek için kullanılabilir. Zar mekaniği birçok oyunda kullanılır. Muhtemelen fark etmeseniz bile böyle bir mekanik içeren bir oyunu oynamışsınızdır.
- Movement: Harekete dayalı oyun mekaniğidir. Platform oyunlarında üzerinize gelen engellerden kaçınmak için kullanırsınız. Hareket etmeyi bıraktığınızda başarısız olacağınız tüm oyun türlerinde bu mekanikten söz etmek mümkündür.
- Resource Management: Sürekli olarak kaynaklarınızı yönetmeniz gereken mekaniktir. Özellikle strateji oyunlarında bolca kullanılır.
- Risk and Reward: Sürekli seçimler yapılması gereken, ve seçimler doğrultusunda ödüller sunan oyun mekaniğidir. En basit örneği ile bir bilgi yarışmasını düşünebilirsiniz. Doğru cevapta ödüllendirilir, yanlış cevapta elenirsiniz. Elbette kullanım alanı bununla sınırlı değildir ve günümüzde oldukça yoğun şekilde kullanılır.
- Role-Playing: Bir karakteri canlandırdığınız mekaniktir. Bu tür oyunlarda bir oyuncu olarak değil, oyun dünyasının içindeki bir karakter olarak muamele görürsünüz. Bu çok şeyi etkileyebilir.
- Tile-Laying: Parsellere bölünmüş oyun dünyalarının temel mekaniğidir. Strateji oyunlarında sıklıkla kullanılır. Bazen karolara bölünmüş dünyanın içerisine bir şeyler yerleştirmeye, bazen de boşaltmaya çalışırsınız.
Bu oyun mekanikleri böylece uzar gider. Bir mekaniği “çatışma mekaniği” olarak inceleyip bütün bir şekilde ele alabilirsiniz. Diğer yandan bu mekanik, “silah mekaniği” olarak alt bir başlığa da bölünebilir. Bu sebeple her bir oyun mekaniğini teker teker ele almanın bir yolu yoktur. İsterseniz bulmaca mekaniğinden isterseniz de zamanlama mekaniğinden bahsedebilirsiniz.
Bu çeşitli oyun mekaniklerinin ismi ne olursa olsun dayandıkları dört temel bulunur. Oyun mekaniklerini dört ana bileşeni ise şöyledir:
- Quantity (Sayı): Sayı olarak gösterilebilen mekaniklerdir. Can, mana, enerji ve para birimleri örnek gösterilebilir.
- Spatial (Uzay): Uzayı etkileyen mekanikler. Objelerin pozisyon ve rotasyonları, karakterler ve aksesuarlar gibi somut şeyler, envanter ve depolama gibi soyut şeyler bu başlığa girer.
- State (Durumsallık): Ek kurallar uygulayan mekaniklerdir. Oyuncunun havada veya yerde olması, yüzmesi, bir objenin aktif ya da pasif olması, açık ya da kapalı olması v.b öğeleri kapsar.
- Action (Eylem): Değişimi yönlendiren mekaniklerdir. Can ve mana yenilenmesi, koşma, zıplama, ışınlanma, kilit ve kapı açmak gibi birçok öğeyi içerir.
Bu mekanikler tek başlarına kullanılabilecekleri gibi bir arada da kullanılabilirler. Oyunun teknik kuralları yani “mekanikleri” ne kadar esnek olursa oyuna eklenebilecek içerik o kadar artar. Güçlü bir oyun dinamiği oluşturmak için birden fazla oyun mekaniğini kullanmak faydalı olabilir.
Oyun mekaniğinin telif hakkı alınabilir mi?
Bu mümkün değildir. Bir oyun mekaniğinin telif hakkını alamazsınız. Oyun mekanikleri koşmak, ateş etmek, eşleştirmek, yüzmek, giyinmek gibi zaten var olan şeylerin oyunlara bir yansımasıdır. Bu açıdan bir oyun mekaniğinin telif hakkını almak mümkün değildir. Diğer yandan, eğer spesifik olarak daha önce yazılmamış bir kod geliştirdiyseniz bunun patentini almanız mümkün olabilir. Böyle bir durumda, mevzubahis mekaniğin değil, yazdığınız kodun patentini almış olursunuz.
Buna şöyle bir örnek verelim: koşabilen herhangi biri koşma eylemi üzerinde hak talep edemez. Ama eğer koşan kişi sizin ayakkabılarınız ile koşuyorsa işte o zaman hak talep edebilirsiniz. Buradaki koşma eylemi oyun mekaniğini, ayakkabılar ise sizin yazdığınız kodları temsil eder.
Bonus: Hyper-casual Oyun Mekanikleri
Hyper-casual oyunlar oldukça eğlenceli ve basit mekaniklere dayanan oyunlardır. Bu tür oyunlar doğası gereği basit mekanikler içerirler. Bu mekaniklerin ne oldukları adlarından kolayca anlaşılabilir. Temelde bir basit parmak hareketine veya eyleme dayanırlar.
Hyper-casual oyun mekanikleri:
- Kaydırma (swerving) mekaniği
- Sürükleme (dragging) mekaniği
- Dokunma (tapping) mekaniği
- Dokun ve tut (tapping and holding) mekaniği
- Nişan alma (aiming) mekaniği
- Dokun ve zamanla (tapping and timing) mekaniği
- Çizim (drawing) mekaniği
- Yazma (typing) mekaniği
Bunlardan bir veya birkaçı bir araya gelerek hyper-casual oyunu oluştururlar. Oynaması son derece basit olduğundan bu tür oyunlar tüm oyuncu kitlelerine hitap edebilir. İyi işlenmiş mekanikler ve oyun tasarımı, hyper-casual bir oyunun kısa sürede milyonlarca kişiye ulaşmasını sağlayabilir.
